Autoroute Groningen in aardbevingsgebied

Scheuren door Groningen autoroute

Rondje gas geven: autoroute Groningen

Zin om te toeren door Groningen? Deze autoroute kun je altijd doen, weer of geen weer! De rondrit start en eindigt in Groningen, maar je kunt natuurlijk op elk punt beginnen. De autoroute is net geen 120 kilometer, en als je doorrijdt doe je er twee uur over. Maar dat is zonde natuurlijk, want er is genoeg om je auto even voor uit te stappen. Bijvoorbeeld voor een wandeling op de eerste en enige aardbevingsbestendige zeedijk van Nederland tussen de Eemshaven en Delfzijl, of voor een koffie- of lunchpauze in ’t Schathoes bij de prachtige Menkemaborg. Ook kom je langs het kantoor van de Groninger Bodem Beweging in Loppersum, waar je meer informatie vindt over de gaswinning en de gevolgen daarvan. Wij stelden deze route speciaal voor jou samen.

Je rijdt langs gaslocaties, rijksmonumenten, monumentale kerken, wisselwoningen, vernieuwde woningen, verloren woningen. Langs monumenten, de Eemshaven en uiteraard door het prachtige Groninger land. Oftewel een route om te rijden, deze autoroute door Groningen.

Foto: Henk Zuiderveen

Scheuren door Groningen: autoroute Groningen

Het rondje gas geven is onderdeel van de routereeks Scheuren door Groningen. De GBB stelde deze routes samen voor mensen die geïnteresseerd zijn in het aardbevingsgebied. Niet alleen doe je veel kennis op over de situatie hier, ook rijd je langs prachtige dorpen, landerijen en monumentale panden.

Rik Zaal over de autoroute:

Een erg goed idee van de onvolprezen Groninger Bodem Beweging om een aantal routes door het aardbevingsgebied voor te stellen aan reizigers die wel eens willen zien hoe het er bij staat in het zwaar getroffen Groninger land. En dan blijkt dat het niet alleen kommer en kwel is daar, maar dat er veel te genieten valt tussen de gestutte en gescheurde bouwwerken door. Van het landschap natuurlijk, dat ooit door schrijver Gerrit Krol als volgt is getypeerd: ‘Het landschap is rationeel en eentonig, doch van een adembenemende schoonheid.’ Maar ook van de grootste verzameling romaanse kerken van Europa. Kerken, die dankzij de Stichting Oude Groninger Kerken allemaal te bezichtigen zijn. Sommige zijn gewoon open, bij andere staat op de deur vermeld waar de bezoeker de sleutel kan halen.

Op de route per auto en fiets komen we de volgende kerken tegen: Loppersum, de bijzondere Petrus en Pauluskerk, die zowel romaanse, romano-gotische als gotische kenmerken heeft. Westeremden, een dertiende-eeuwse kerk die vooral binnen erg mooi is. Huizinge, de dertiende-eeuwse romano-gotische kerk, prachtig op een wierde gelegen. Kantens, de dertiende-eeuwse kerk met een bijzondere steunbeer. Middelstum, de grote, laatgotische Hippolytuskerk. En de romaanse kerk van Bierum.

Hier vind je diverse digitale routes:

Routebeschrijving ‘rondje gas geven’

Start route:

Rijksweg te Groningen

(vanaf de ring afslag 2, Delfzijl)

Start autoroute

➝ Neem vanaf de ring Groningen afslag 2 richting Delfzijl.

➝ Rijd richting Delfzijl.

➝ Ga bij het tweede stoplicht naar rechts, richting Ruischerbrug.

➝ Ga na de brug direct links, de Borgsloot op. Rijd alsmaar rechtdoor, via Eemskanaal Zuidzijde.

➝ Houd bij de Y-splitsing links aan, richting Blokum. Aan de rechterkant je zie op een gegeven moment gaslocatie De Pauwen (A). Je kunt hier even uitstappen.

➝ Vervolg je route.

➝ Ga bij de Bloemhofbrug (Meenteweg) naar links richting Ten Post. Net voor Ten Post zie je in de verte aan de rechterkant al de tweede gaslocatie, Ten Post (A).

➝ In Ten Post rijd je langs de B. Kuiperweg 9 (aan je rechterhand), waar eerder een woonhuis uit 1915 stond. Deze is in 2016 gesloopt.

➝ Ga bij de Y-splitsing naar rechts de Rijksweg op. Volg de bordjes naar de N360 richting Delfzijl.

➝ Op de N360 sla je linkafs richting Wirdum.

➝ In het dorp ga je links bij de Y-splitsing richting Loppersum. Vlak voor Loppersum aan de rechterkant zie je langs de Wirdumerweg nieuw gebouwde huizen in de vorm van blokkendozen (B).

➝ Vervolg de weg naar Loppersum (C). Ga met de bocht mee naar links, vervolgens met de bocht mee naar rechts en de volgende bocht naar links.

➝ Ga bij de Singelweg naar rechts. Rijd de weg uit, steek de straat schuin over (links) en rijd naar het station.

➝ Nu ben je bij het kantoor van de GBB, de Groninger Bodem Beweging (D). Hier kun je op de posters meer informatie vinden over de gaswinning en de gevolgen daarvan. Ook zijn er verschillende routes door het aardbevingsgebied te bekijken.

Uitleg over punt A, B, C en D:

A De Pauwen: Gaswinnings- en gasbehandelingslocatie. Dit is een put van de NAM. Hier werd tot 2018 aardgas uit de diepe ondergrond gewonnen en gescheiden van water en aardgascondensaat. De gaslocatie behoort tot het ‘Loppersumcluster’, dat bestaat uit vijf winlocaties: Overschild, Ten Post, De Pauwen, ’t Zandt en Leermens. Het cluster werd op advies van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) gesloten. Het Loppersumcluster wordt bovengronds gesloopt. In Ten Post is de sloop op 9 december 2019 van start gegaan. De Pauwen volgt binnenkort.

B Deze “nieuwbouwwijk” is binnen 8 maanden gerealiseerd. De kleine woningen doen dienst als wisselwoningen. Mensen die hun huis uit moeten vanwege versterking* van hun eigen woning, kunnen hier terecht. Zoals je kunt zien is het woord woning wel erg positief uitgedrukt.

C Loppersum (Gronings: Loppersom) ligt middenin het aardbevingsgebied en de gemeente wordt vaak als epicentrum aangeduid. In Loppersum worden veel karakteristieke panden versterkt*, is het gemeentehuis al versterkt*, en zijn veel corporatiewoningen gesloopt en opnieuw gebouwd.

D Al sinds 6 november 2009 zet de vereniging Groninger Bodem Beweging (GBB) zich in voor de belangen van de door gaswinning gedupeerde Groningers. Voor slechts 10 euro per jaar steun je dit goede doel! Klik hier om direct lid te worden.

Vervolg de autoroute:

➝ Ga de Stationslaan op (weg tegenover GBB kantoor). Op het einde zie je aan je linkerhand een monumentaal pand dat versterkt* wordt/is (E). Ook Hotel Spoorzicht wordt/is versterkt.

➝ Sla linksaf bij Hotel Spoorzicht en rijd de weg uit.

➝ Steek het spoor over. Vervolg je weg, naar Westeremden (F). In Westeremden vind je het Museum Helmantel (G) , mocht je even de benen willen strekken (niet op de route).

➝ Volg in Westeremden de bordjes naar Huizinge (H). Op de weg naar Huizinge zie je aan je rechterkant in de verte de windmolens van de Eemshaven. Net voor Huizinge zie je boerderij De Plaats Melkema, dat wordt gerenoveerd/versterkt* (1). Misschien zie je nog stutten?

➝ Van Huizinge ga je naar Kantens via Middelstum. Op het einde van de Middelstumerweg aan de linkerkant, in Kantens, stond op nummer 14 een huis welke ondertussen is gesloopt en op nummer 6 zie je een huis dat van binnen in de stutten (I) staat. Houd links aan, richting Usquert. ➝ Je gaat dus links bij de Y-splitsing.

Uitleg over punt E, F, G, H, I en 1:

E Op de Stationslaan 2 bevindt een zich voormalige rentenierswoning met aangebouwd koetshuis. Het is een rijksmonument. Het in een eclectische trant opgetrokken pand is een van de eerste huizen die, na de aanleg van de spoorlijn in 1884, gebouwd werden aan de Stationslaan. Helaas moet het pand versterkt* worden, waardoor het pand binnenin nooit meer zal zijn wat het geweest is.

De eigenaar mag zich tot een van de “gelukkigen” prijzen. Veel Groningers wachten nog op duidelijkheid of hun huis veilig is of niet en dus of er versterkt* moet worden of niet. Terwijl de buurman een gloednieuw huis heeft, raakt jouw huis in verval, want ja, onderhoud terwijl het straks verbouwd zal worden, wie doet dat nu. Alleen doordat de gaswinning stopt, worden er ook minder huizen versterkt. En zo blijft men na jarenlang wachten achter in een huis dat niet meer is wat het was voor de aardbevingen. Onrecht en ongelijkheid is troef in Groningen.

F Op 8 augustus 2006 vond in Westeremden (Gronings: Westeremm) een van de zwaarste aardbevingen plaats met de kracht van 3.5 op de Schaal van Richter.

G Heb je zin om nog even de benen te strekken in het Museum Helmantel, de expositieruimte van Henk Helmantel? Ga dan naar: Abt Emopad 2, 9922 PJ Westeremden. Het museum is van juni t/m oktober geopend op do, vr en za van 13:00 – 17:00 uur. Kaarten reserveren kan via info@helmantel.nl of 0596-551415. Kosten € 5,00 p.p., kinderen tot 12 jaar gratis. Koffie/thee/limonade inbegrepen.

H Huizinge (Gronings: Hoezen): op 16 augustus 2012 vond hier de zwaarste aardbeving tot nu toe plaats: 3.6 op de schaal van Richter.

Deze beving vormde ook een kantelpunt. Vanaf dat moment staat het onderwerp vaak op de agenda voor debat in de Tweede Kamer, wordt er veelvuldig aandacht aan besteed in diverse media en worden er allerlei regelingen op touw gezet. Nu is het zelfs de bedoeling dat de gaswinning na 60 jaar stopt in 2022. De oorzaak van de aardbevingen, de gaswinning, wordt dan weggenomen. Dat betekent niet dat de aardbevingen en dus de gevolgen van de gaswinning, stoppen. Doordat uit de ondergrond veel gas is gewonnen, is de druk afgenomen. Die druk moet zich in het gasveld weer stabiliseren. Kritisch zijn hierbij de ondergrondse breuklijnen van het Loppersumcluster (zie kaart). Bij deze breuklijnen vinden de zwaarste aardbevingen plaats. Dat proces van tot rust komen van de ondergrond kan nog jaren duren. Ondertussen leven Groningers in beschadigde huizen. En daardoor in onzekerheid of bij een zware beving hun huis blijft staan. Ze zijn dus niet zeker van hun veiligheid. Dat heeft enorme psychische gevolgen. De Rijksuniversiteit Groningen (Gronings Perspectief) doet onderzoek naar die gevolgen. Uiteraard zijn er een aantal zaken verbeterd, bijvoorbeeld dat het schadeherstel nu door een onafhankelijke partij wordt uitgevoerd en niet meer door de NAM. Desondanks is nog lang niet alles geregeld. De versterking* is al die tijd vertraagd en niet van de grond gekomen.

I Stutten worden geplaatst om de muur te verstevigen zodat het pand niet instort. Het zijn vaak houten balken in de vorm van een driehoek.

1 Net buiten het dorp staat de 16e eeuw gebouwde kop-halsrompboerderij Melkema. In de jaren ‘90 was in de Melkema Boerderij het beroemdste restaurant van Groningen gevestigd en kon je er chic uit eten. Door de aardbevingen, vooral die van augustus 2012, is de boerderij ernstig beschadigd. Het pand is verkocht aan de NAM. In 2015 is het om veiligheidsredenen gesloten. Op moment van schrijven staat het gebouw nog steeds (gedeeltelijk) in de stutten.

Rijd verder naar Doodstil:

➝ Rijd verder rechtdoor en ga bij de Doodstilsterweg naar rechts, naar Doodstil (J).

➝ Bij de eerstvolgende kruising in Doodstil ga je naar links de Trekweg op, richting Uithuizen.

➝ Bij de eerste rotonde ga je rechtdoor.

➝ Dan neem je de eerste rechts de Menkemaweg op (richting centrum).

➝ Bij de Menkemaborg (K) kun je een pauze inlassen als je wil.

➝ Ga verder op de Dingeweg en ga rechts naar Roodeschool via Uithuizermeeden (N363).

➝ In Roodeschool ga je na de kerk links, de Laanweg op. Rijd deze helemaal af totdat je bij de Eemshaven (L) komt.

➝ Ga via de Kwelderweg richting Delfzijl (N33), naar Spijk

➝ en ga dan naar Bierum.

➝ Bij Cafetaria Bartelds ga je naar links richting Holwierde.

(Je kunt een uitstapje maken, naar Uiteinde, waar de NAM de gaslocatie Bierum exploiteert. ➝ Dan ga je tegenover Holwierde naar links en rijd je de Uiteinderweg helemaal uit.)

Aan je linkerhand zie je de eerste aardbevingsbestendige dijk (M).

Uitleg over punt J, K, L en M:

J Het plaatsje Doodstil (betekent: de brug van Doode) is in mei 2005 uitgeroepen tot de mooiste plaatsnaam van Nederland. Er zijn maar liefst drie Rijksmonumenten te vinden:

Het huis Barmerhoek aan de Barmerweg 2 is in 1916 door de architect R.B. Sleumer gebouwd voor de burgemeester van de destijds zelfstandige gemeente Kantens. Het wordt ook wel de burgemeestersvilla genoemd. De woning met koetshuis is aangewezen als rijksmonument vanwege de bijzondere architectuur, het rijke Jugendstilinterieur en de beeldbepalende ligging in het dorp. Ook deze villa heeft schade opgelopen door de aardbevingen. In januari 2016 heeft Het Groninger Landschap de villa in bezit gekregen. De organisatie neemt het traject voor schadeherstel en eventueel versterking* over van de vorige eigenaar.

Aan de Barmerweg 12 staat de monumentale boerderij Nieuw Hoijkingaheerd uit 1780.

Aan de Doodstilsterweg 3 staat de monumentale boerderij Langenhuis. Voor 1600 was dit een zogenaamde uithof van het Klooster Juliana van Rottum. Het woonhuis dateert uit 1624.

K Heb je zin in een versnapering? Neem dan even pauze bij dan het prachtige Schathoes Menkemaborg (Uithuizen Reserveren. Tel.: 0595 – 431 858)

L Eemshaven: De Eemshaven is de grootste diepzeehaven van Noord-Nederland. In 1973 is de haven officieel geopend door Koningin Juliana. Gasleidingen uit Noorwegen komen hier aan land. Het is een belangrijk logistiek knooppunt in de vaarroutes in Noordwest Europa. Ook kun je vanaf hier met de boot naar het Duitse eiland Borkum.

M Aardbevingsbestendige dijk: Op 19 december 2019 is de zeedijk tussen de Eemshaven en Delfzijl (12 km.) officieel geopend. Het is de eerste aardbevingsbestendige van Nederland. De dijk werd bij Delfzijl 2m hoger, 7 tot 25m breder en sterker door betonblokken en asfalt aan de waterkant. De dijk is bestand tegen aardbevingen tot 5.0 op de schaal van Richter.

Wist je dat aardbevingsbestendig bouwen niet betekent dat er geen scheuren meer komen of dat het huis blijft staan? Het betekent dat mensen genoeg tijd krijgen om hun huis uit te komen voordat het instort. Dit wordt berekend op basis van aardbevingen met 5.0 of hoger op de Schaal van Richter.

Vervolg je rondrit richting Delfzijl:

➝ Ga bij de Hogelandsterweg naar links richting Delfzijl (N363).

➝ In Delfzijl ga je de eerste links, de Kustweg op, deze rijd je helemaal uit (houd links aan). Ook nu zie je aan je linkerhand zie je de dijk (M).

➝ Op het einde van de Kustweg sla je rechtsaf de Stationsweg op, richting Appingedam. Rijd helemaal rechtdoor de N360 op, blijf bordjes Appingedam volgen.

➝ Neem bij Appingedam de rotonde, derde afslag, richting centrum.

➝ Ga de eerste rotonde rechtdoor, en de tweede rotonde rechts.

➝ Rijd de Woldbrug over en blijf de weg volgen.

➝ Neem bij de rotonde de eerste afslag (rechts).

➝ Rijd de Tolweg uit en ga bij het kruispunt naar rechts naar Overschild (N). In Overschild zie je direct aan je rechterhand aardbevingsbestendige wisselwoningen B. Rijd het dorp uit

en blijf de weg rechtdoor volgen.

➝ Ga naar Slochteren, via De Pauwen en Schildwolde.

➝ In Slochteren ga je naar rechts richting Froombosch.

➝ Ga op de Hoofdweg in Froombosch naar links de Langewijk op richting Sappemeer. Rijd de weg helemaal uit, de weg gaat over in de Slochterstraat.

➝ Sla voor het viaduct linksaf de Rijksweg Oost op.

➝ Ga rechts de A7 richting Groningen op. Tussen afslag 41 en 40 zie je het Slochter Molecuul (O). Blijf de A7 volgen naar Groningen. Ter hoogte van Westerbroek zie je het andere monument (P). Dit was de route.

Uitleg over punt N, O en P:

N Overschild (Gronings: ‘t Schild): van de ongeveer 250 huizen in dit dorp worden 200 versterkt*. In veel gevallen betekent dat sloop en nieuwbouw. De gigantische dorpsvernieuwing is samen met bewoners bedacht. Maar er gelden drie verschillende regelingen in het dorp. Door die regelingen is het voor de ene bewoner duidelijk wat er gaat gebeuren, terwijl een ander van niets weet. Dit zorgt voor veel frustraties, ongelijkheid en ongezelligheid onder de inwoners.

O Het Slochter Molecuul: ter ere van 50 jaar gaswinning (1959-2009) deden de Gasunie, de Nederlandse Aardolie Maatschappij en GasTerra het gigantische gasmolecuul cadeau aan de toenmalig gemeente Slochteren. De acht meter hoge sculptuur van de beeldhouwer Marc Ruygrok, is een vergroting van een molecule van het voornaamste bestanddeel van aardgas CH4. Het kunstwerk bevindt zich in de middenberm van de A7, slechts enkele tientallen meters verwijderd van de locatie, waar in 1959 voor het eerst aardgas werd gevonden, in Kolham in de provincie Groningen. Voor veel Groningers is dit kunstwerk een doorn in het oog. Het is in augustus 2018 beklad met rode verf.

P Het andere monument: dit 8 meter hoge kunstwerk is een antwoord op de gasmolecule. Het Aardbevingsmonument laat de keerzijde zien: de ellende als gevolg van de gaswinning. Meent van der Sluis waarschuwde al in de jaren ’80 voor aardbevingen als gevolg van de gaswinning, maar er werd helaas niet naar hem geluisterd. Het monument is gemaakt in opdracht van Stichting Meent van der Sluis door kunstenaar Karel Buskes. De baksteen symboliseert de door de aardbevingen gehavende woningen en andere bouwwerken. In het donker geeft de barst licht.

Vergeet je niet om lid te worden van de Groninger Bodem Beweging? Wij stelden deze route speciaal voor jou samen!

Klik hier om direct lid te worden voor slechts 10 euro per jaar

*Verschil schade en versterking:

Schadeherstel is het herstellen van bijvoorbeeld scheuren of verzakkingen van woningen. Het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) handelt schades af.

Versterking betekent een huis constructief sterker maken zodat het beter bestand is tegen bevingen. Een huis versterken betekent vaak een grootschalige verbouwing ter preventie van instorten. Maar nog vaker wordt een huis gesloopt en opnieuw gebouwd. De Nationaal Coordinator Groningen (NCG) voert de versterking uit.

Mooie foto gemaakt onderweg? Deel het met de GBB, tag ons:

Foto: Elise Portier