Tijdens de Algemene Ledenvergadering van de Groninger Bodem Beweging in 2019 besprak Tom Postmes, toenmalig onderzoeksleider van Gronings Perspectief, de resultaten van het onderzoek. Nu spreken we met Babet Kanis, een van de huidige onderzoekers in het project. Is er wat veranderd en zo ja, wat?
Is er verandering sinds 2019?
Ja en nee. We zien bijvoorbeeld wel verschuivingen op scores van gezondheid: Sinds 2019 is de gezondheidsachterstand van bewoners met meervoudige schade kleiner geworden. Maar we zien nog steeds wel, dat deze groep bewoners minder gezond is. We zien nu ook dat met name gedupeerden in langdurige schadetrajecten het zwaarst getroffen worden. Die groep houden we in de gaten.
Hoe is het gesteld met het gevoel van veiligheid?
Over het geheel genomen is het gevoel van veiligheid over de jaren 2016-2020 vrij stabiel. Bewoners met meervoudige schade voelen zich het minst veilig en ervaren dan ook de meeste risico’s; dat is niet veranderd sinds 2019.
Het vertrouwen in het beleid rondom de gaswinning blijft laag. Het is bijvoorbeeld lager dan het vertrouwen in het coronabeleid, al neemt dat verschil nu wel iets af. Beleid rondom de gaswinning geniet nog steeds duidelijk minder vertrouwen, vooral onder bewoners met meervoudige schade. Bij hen is ook het gevoel van onrechtvaardigheid het sterkst, maar ook mensen zonder schade ervaren gevoelens van onrechtvaardigheid.
Hoe is het effect op de samenhang in de gemeenschap?
Toen we onderzoek deden naar het verloop van de sociale samenhang in verschillende wijken, bleek die in drie van de vier gevallen af te nemen door het gedoe rond de schadeafhandeling, de mentale belasting en de strijd die gevoerd moet worden. In één geval zagen we juist verbetering. Dat kan samenhangen met bijvoorbeeld een gemeenschappelijke visie van de buurt, of met het beleid van de gemeente om de dialoog aan te gaan en samenwerking te stimuleren. Ik denk dat het hierbij belangrijk is dat bewoners als een volwaardige partner bij de gemeente aan tafel zitten
Hoe reageren de mensen op de afhandeling van de mijnbouwschade?
We zien door de jaren heen dat mensen op verschillende manieren reageren:
- Je hebt de zelfredzamen, die bijvoorbeeld de middelen hebben om veerkracht te tonen bij tegenslag;
- Er zijn mensen die vanuit een gevoel van onrecht het gevecht aangaan;
- En er is een groep die zich machteloos voelt en steeds moet wachten.
Wat we ook steeds vaker zien is dat er mensen zijn die de grens bereiken van wat ze aankunnen. Deze groep is geneigd om te ‘vluchten’ en te verhuizen uit het aardbevingsgebied.
Geven versterking en schadeafhandeling een vergelijkbaar beeld wat betreft gezondheid en welbevinden?
Het verschil tussen versterken en schadeafhandeling wordt niet altijd als zodanig herkend bij bewoners. Zowel mensen met meervoudige schade aan hun huis als mensen die met versterking te maken hebben, hebben minder vertrouwen in verscheidene instanties en in de rijksoverheid en voelen zich minder veilig. Ook lopen mensen met meervoudige schade een groter risico op gezondheidsklachten. We zien nu indicaties dat dat ook zo is bij mensen die met versterking te maken hebben, bovenop de al bestaande effecten van schade. We gaan nog gedetailleerder onderzoek doen naar de precieze invloed van de versterking op gezondheid, maar deze indicatie is belangrijk. Meervoudige schade en langdurige schadeafhandeling blijft problemen geven; het is belangrijk om goed in kaart te brengen welke invloed de versterking hierop kan hebben.
Wat gaat de toekomst nog brengen voor dit dossier?
Dat vind ik moeilijk in te schatten. Er zijn nog steeds veel nieuwe ontwikkelingen waarvan sommige wellicht van positieve invloed kunnen zijn, maar er is aan de andere kant ook een oerwoud van regelingen die vaak onduidelijk, verwarrend en daarom stressvol zijn. Het monitoren van de psychosociale situatie blijft daarom nodig.
Is er nog nieuws te melden?
Naast de rapporten die altijd op onze website www.groningsperspectief.nl verschijnen is er ook recent een wetenschappelijke publicatie verschenen in BMJ Open over de bevindingen van het onderzoek ‘Gronings Perspectief’. Daarnaast is er een literatuuroverzicht van het Kennisplatform Leefbaar en Kansrijk Groningen verschenen. En het NIVEL, Kennisinstituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg, publiceerde onlangs een onderzoek over gezondheidsklachten en suïcides in het gaswinningsgebied. **.
** Stroebe K, Kanis B, Richardson J, et al. Chronic disaster impact: the long-term psychological and physical health consequences of housing damage due to induced earthquakes. BMJ Open 2021;11:e040710. doi:10.1136/bmjopen-2020-040710.
Hupkes, S., Adams, W.J., Busscher, N.A. & Postmes, T. (2021). Inzicht in impact. De gevolgen van gaswinning voor de bewoners van Groningen. Groningen: Kennisplatform Leefbaar en Kansrijk Groningen.
Dückers, M., Gerbecks, J., Spreeuwenberg, P., Baliatsas, C., Jong, M. de, Stroebe, K., Postmes, T. Gezondheidsverkenning gaswinningsproblematiek Groningen: 2010-2018: een analyse van mentale gezondheidsproblemen zoals geregistreerd door de huisarts en suïcidedata van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Utrecht: Nivel, 2021.
Dit artikel verscheen eerder in de 18e GBB-krant.