Janneke Hollander is psycholoog in het aardbevingsgebied. Ze ziet mensen kapotgaan aan de gaswinning en de gevolgen daarvan, maar vooral door hoe de overheid omgaat met zijn burgers.
“Vanuit sociale betrokkenheid hebben we in 2014 het collectief Loppersum.psychologen opgericht. Mensen die grote akkerbouwbedrijven leiden gingen geestelijk naar de knoppen, terwijl zij zich altijd prima gered hadden. Krachtige mensen. De sociale cohesie werd (en wordt) bedreigd: de ene buurman sluit een deal met de NAM (of nu NCG/IMG), de andere niet. Er zijn veel mensen die last hebben van depressieve gevoelens. Er is geen perspectief. Ik zie mensen dan ook versneld ouder worden.”
“Normaal sta je als hulpverlener buiten het sociale netwerk van de cliënt. Maar hier wordt schade aangericht door een bekende dader. En dat wordt ons willens en wetens aangedaan. Dan kun je niet meer buiten het sociale systeem blijven, ik niet tenminste. Dus ik ben gaan actievoeren. Ik dacht: ‘een psycholoog heeft wat meer aanzien’. Mijn werk is naast het helpen van mensen, ook het opkomen voor gedupeerden. Ik heb nu veel contact met overheden en politici over wat het met de mensen doet.”
Regeltjesmoeras
“Eerst ging het vooral om materiële schade, ook in de hulpvraag van mensen. Door de loop der jaren heeft er een juridisering plaatsgevonden en tegenwoordig is het vooral een regeltjesmoeras. Bewoners worden bedolven onder regels en papieren. Burgers zien door de bomen het bos niet meer. Zelfs ik word er moe en gestrest van, terwijl ik behoorlijk stressbestendig ben.”
“Er wordt niet gekeken naar wat lossen we op, maar hoe kunnen we het regelen. En wat dat doet met het welzijn van mensen is desastreus. Dat heeft niet alleen te maken met die bureaucratische molen, maar het gaat er vooral om hoe lang het al bezig is. Wat wij hier meemaken is zeer exemplarisch voor hoe de overheid met haar burgers omgaat. Je ziet het ook bijvoorbeeld bij de toeslagenaffaire. Maar de overheid heeft geen enkel idee hoe schadelijk het is voor mensen.”
“Het gevoel van onveiligheid is dan ook verschoven van het eigen huis naar mijn overheid. Het idee dat de overheid zorgt voor de burger leeft hier nauwelijks meer. Bij een aantal mensen zal er dan ook sprake zijn van PTVS, Post-Traumatisch Verbittering Syndroom. Aan de basis ligt een aantasting van het geloof in een rechtvaardige wereld en beschadiging van basisnormen en -waarden. Verbittering treedt op bij een voortdurende schending van fundamentele overtuigingen.”
De mensen zijn net zo kapot als de huizen
“Het kernwoord voor mensen die al jarenlang in deze strijd zitten is ontwrichting. Zowel op psychisch, fysiek, sociaal als materieel gebied. De essentie van bestaan wordt teruggebracht tot een levensbedreigende situatie, waarop drie reacties mogelijk zijn: vechten, vluchten of verstijven. Dit gaat om mensen die net zo kapot zijn als de huizen en de bodem. Die dus al jarenlang van rechtszaak naar rechtszaak leven. De situatie brengt hen tot wanhoop en woede, gedrag dat door de instanties wordt gebruikt als reden waarom ze niet tot een overeenkomst kunnen komen. Dat is dus de omgekeerde wereld, want wat brengt mensen tot dit gedrag? De overheid en de instanties hebben te weinig oog voor hun eigen bijdrage. Ze zien wel de splinter in het oog van de ander; niet de balk in het eigen oog.”
Dit artikel verscheen ook in de GBB krant van maart 2021.